Kim jest tłumacz przysięgły?

Tłumacz przysięgły to osoba zaufania publicznego, która specjalizuje się w przekładzie m.in. dokumentów procesowych, urzędowych i uwierzytelnianiu obcojęzycznych odpisów takich dokumentów oraz może poświadczać tłumaczenia i odpisy wykonane przez inne osoby. Do poświadczania tłumaczeń oraz poświadczania odpisów pism tłumacz przysięgły używa specjalnej metalowej pieczęci, zawierającej w otoku jego imię i nazwisko oraz wskazanie języka, w zakresie którego ma uprawnienia, a w środku pozycję na liście tłumaczy przysięgłych. Pieczęć wydawana jest przez Mennicę Polską. Wyjątkiem są tutaj tłumaczenia i odpisy wykonywane w formie elektronicznej, które tłumacz opatruje kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Na wszystkich poświadczonych dokumentach, które wydaje tłumacz przysięgły, wymienia się pozycję, pod którą tłumaczenie lub odpis są odnotowane w repertorium oraz należy stwierdzić, czy sporządzono je z oryginału, czy też z tłumaczenia lub odpisu (kopii). Jeżeli tłumaczenie wykonano z odpisu lub tłumaczenia, należy ponadto stwierdzić, czy odpis lub tłumaczenie są poświadczone i podać w takim wypadku podmiot poświadczający. Tłumacz przysięgły wykonuje również tłumaczenia ustne, a ponadto sprawdza i poświadcza tłumaczenia z języka obcego na język polski albo z języka polskiego na język obcy sporządzone przez inną osobę oraz sporządza poświadczone odpisy pisma w języku obcym, a także sprawdza i poświadcza odpisy pisma w języku obcym sporządzone przez inną osobę.

Tłumacz przysięgły wykonuje tłumaczenia na rzecz osób prywatnych, a także na potrzeby organów państwowych (sądy, Policja, prokuratura itp.).

Wykonywanie zawodu tłumacza przysięgłego w Polsce reguluje ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego, która obowiązuje od dnia 27 stycznia 2005 roku.

W latach 1928–1968 tłumacze powoływani byli przez ministra sprawiedliwości, a w latach 1968–2005 przez prezesów sądów wojewódzkich (po 1999 sądów okręgowych). Do wejścia w życie obecnej ustawy to również sądy wojewódzkie, wzgl. okręgowe sprawowały nadzór nad działalnością tłumaczy przysięgłych (obecnie robią to wojewodowie w zakresie kontroli prowadzenia repertorium oraz minister sprawiedliwości w zakresie prowadzenia listy tłumaczy, dokonywania na niej zmian i skreśleń; wojewodom i Ministrowi Sprawiedliwości służy również prawo kierowania do Komisji Odpowiedzialności Zawodowej wniosków o ukaranie tłumacza za niewywiązywanie się przez niego z ustawowych obowiązków).

Pieczęcie tłumacza przysięgłego początkowo (do 1953 r.) opatrzone były godłem państwowym oraz (do 1987 r.) oznaczeniem siedziby tłumacza. Do 1987 r. tłumacze używali odrębnych pieczęci do tuszu i do laku.

Wymogi dotyczące udokumentowania znajomości języka obcego początkowo nie były ściśle określone. Dopiero rozporządzenie z 1968 r. precyzowało, iż osoba ustanowiona tłumaczem przysięgłym powinna mieć ukończone wyższe studia filologiczne lub wyższe studium języków obcych albo też dowolną szkołę wyższą lub liceum ogólnokształcące z danym językiem obcym jako wykładowym. W tym ostatnim przypadku istniał ponadto wymóg złożenia z wynikiem pozytywnym egzaminu z tłumaczenia na język obcy i język polski ze szczególnym uwzględnieniem tekstów z dziedziny prawa. Rozporządzenie z 1987 r. ograniczało krąg osób uprawnionych do ustanowienia tłumaczem przysięgłym wyłącznie do osób, które posiadały dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku filologia lub lingwistyka stosowana. Zgodnie z regulacjami obu tych rozporządzeń ustanowienie tłumaczem przysięgłym mogło za zgodą ministra sprawiedliwości odbyć się w wyjątkowych przypadkach także po udokumentowaniu znajomości języka obcego innymi dokumentami.

Uchwalona w 2004 r. i obowiązująca do dziś ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego wprowadziła dla wszystkich bez wyjątku kandydatów na tłumacza przysięgłego wymóg złożenia z wynikiem pozytywnym egzaminu z tłumaczenia. Dodatkowo do 2011 roku obowiązywał bezwzględny wymóg posiadania studiów wyższych magisterskich na kierunku filologia lub studiów wyższych magisterskich innego kierunku wraz ze studiami podyplomowymi w zakresie tłumaczenia, odpowiednich dla danego języka. Wymóg posiadania wykształcenia filologicznego lub studiów podyplomowych w zakresie tłumaczenia został zniesiony ustawą o ograniczaniu barier administracyjnych. Następnie w roku 2015 w ramach deregulacji dostępu do wykonywania niektórych zawodów zniesiono wymóg legitymowania się tytułem zawodowym magistra (dla spełnienia obecnego wymogu studiów wyższych wystarczający jest tytuł licencjata).

W 2016 roku wprowadzono możliwość wydawania przez tłumaczy przysięgłych tłumaczeń w formie elektronicznej, opatrywanych kwalifikowanym podpisem elektronicznym.